Prof. dr hab. med. Lidia Gil
Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku Uniwersytetu Medycznego Poznaniu
Ostra białaczka szpikowa to choroba, w której czas odgrywa niezwykle ważną rolę. Dlaczego tak kluczowa jest szybka diagnoza i sprawne wprowadzenie leczenia?
Czym charakteryzuje się ostra białaczka szpikowa?
Mówiąc o AML (ostrej białaczce szpikowej), należy podkreślić fakt, że jest to tak naprawdę cała grupa ostrych białaczek szpikowych. Istnieje wiele podtypów tej choroby różniących się np. występowaniem mutacji. Dzisiaj jesteśmy w stanie je sklasyfikować, jednak zauważamy, że lista ta stale się wydłuża. Określając je, bierzemy obecnie pod uwagę nie tylko czynniki związane z wiekiem, czy też kliniczne, ale również genetyczne i molekularne, co ma znaczenie w doborze terapii.
Choroba ta może pojawić się w każdym okresie życia, a wraz z wiekiem, ryzyko jej wystąpienia wzrasta. Mediana wieku wynosi 67-68 lat na całym świecie, w Polsce również.
Jak objawia się ostra białaczka szpikowa (AML)?
Objawy ostrej białaczki szpikowej są mało charakterystyczne. Choroba często rozpoczyna się gwałtownym, narastającym osłabieniem. Pojawia się wysoka gorączka, ponieważ organizm nie jest w stanie samodzielnie bronić się przed patogenami. Zdarzają się infekcje, które z pozoru wyglądają niegroźnie, np. zapalenie gardła, angina, zapalenie płuc. Czasami są to także symptomy w postaci skazy krwotocznej – wybroczyn pojawiających się na ciele pacjenta, związanych z obniżeniem liczby płytek. Nie ma jednak jednego, typowego charakterystycznego objawu, który od razu nakierowałby na podejrzenie ostrej białaczki szpikowej.
Jak przedstawia się ścieżka diagnostyczna? Jakie badania należy wykonać w celu rozpoznania choroby?
Wstępne rozpoznanie ostrej białaczki szpikowej może odbyć się na poziomie zwykłego badania morfologii krwi. Do potwierdzenia tego rozpoznania niezbędne jest badanie szpiku, by potwierdzić obecność komórek białaczkowych. Szpik pobierany jest również do badania genetycznego w celu ustalenia podtypu choroby. Wiele osób boi się badania szpiku, a niepotrzebnie. Pobieramy go nie z „kręgosłupa”, a kości biodrowej. Robimy to w znieczuleniu miejscowym (czasem nawet krótki, ogólnym, np. u dzieci), a cała procedura trwa zaledwie kilka minut.
Jak wygląda przebieg choroby?
Opowiadając o ostrej białaczce szpikowej moim studentom, przytaczam im frazeologizm, że choroba ta pojawia się „jak grom z jasnego nieba”. Rozwija się ona bardzo szybko i przebiega niezwykle gwałtownie u większości chorych. Tak naprawdę objawy mogą pojawić się w ciągu kilku dni i podczas nich zmusić zdrowego pacjenta do hospitalizacji i zmiany stylu życia na wiele miesięcy, o ile nie lat.
Jak ważna jest wczesna diagnoza choroby? Jaką rolę w postępowaniu diagnostyczno-terapeutycznym odgrywa czas?
Czas w ostrej białaczce szpikowej odgrywa kluczową rolę. Za późno postawiona diagnoza, a co za tym idzie, wdrożone leczenie pogarsza znacznie rokowania. Niektórzy pacjenci mogą zginąć na przestrzeni nawet kilku tygodni od diagnozy. Dlatego uczulam lekarzy POZ, by byli bardziej krytyczni i spostrzegawczy. Przykładowo, gdy młody, zdrowy człowiek, z dnia na dzień źle się czuje i nie ma poprawy po leczeniu przeciw infekcyjnym, lekarz powinien zlecić badania morfologiczne. Mogą za tym kryć się liczne zaburzenia odporności, w tym ostra białaczka szpikowa. Gdy już po badaniu morfologicznym lekarz widzi nieprawidłowości, pacjent powinien być jak najszybciej skierowany do ośrodka hematologicznego. Wtedy diagnoza, wraz z rozpoznaniem podtypu białaczki w doświadczonych placówkach trwa do kilku dni.